Z czym Państwu kojarzy się słowo „Sygnalista”? z Panem w żółtej kamizelce z lizakiem ? z tak zwanym „Konfidentem” ? „Kapusiem”? Czy w ogóle z jakąś postacią bajkową. Realnie w Polskim systemie prawnym przedmiotowe pojęcie de facto nie funkcjonuje. Tak wiem, że są przepisy:

– Ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym – art. 3a Ustawy;

– Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi – art. 83a ust. 1 Ustawy;

– Ustawy o przeciwdziałaniu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu – art. 53

,które to nie jako wprowadzają instytucję „Sygnalisty” do polskiego systemu prawnego, ale w rzeczywistości dla przeciętnego Kowalskiego nic nie znaczą. Prawnicy, szczególnie Ci w Ministerstwie Sprawiedliwości dużo tez mówili o Sygnalistach w ramach nowelizacji ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, jednakże przedmiotowa nowelizacja jest dyskutowana od ponad 3 lat i do dzisiaj nie może ujrzeć światła dziennego, a jak nawet ujrzy to pytanie czy ktoś daną ustawę opublikuje, czy nie bo…nie. To po co w ogóle rozmowa o tych Sygnalistach skoro ich nie ma. A no właśnie, już dzisiaj są Ci „Sygnaliści”, a dzięki komu? Dzięki Unii Europejskiej.

Dyrektywą z dnia 23 października 2019 r. Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, nasz europejski ustawodawca wprowadził nam pojęcie „Sygnalisty” do porządku prawnego. Przedmiotowa Dyrektywa musi być implementowana w Polsce do grudnia 2021 r. Do dnia dzisiejszego tj. 1 grudnia 2020 r. Polski ustawodawca nie rozpoczął nawet prac mających na celu wprowadzenie ww. Dyrektywy.

To co to ten Sygnalista ? i po co ta Dyrektywa ? i dlaczego mnie to ma obchodzić ?

Po pierwsze warto wskazać, iż każdy z nas może w przyszłości zostać Sygnalistą, a to już powód, aby przynajmniej wiedzieć, co/kto to jest. Po drugie pod koniec 2021 r. za pewne pracodawcy będą nam mówili o procedurze Sygnalisty. Założeniem UE jest takie, aby chronić wszystkie osoby, zarówno te pracujące w sektorze prywatnym, jak i publicznym, które chcą zgłosić jakiekolwiek naruszenie przepisów prawa Unii. Można więc powiedzieć, że Sygnalista to osoba, która zgłasza istniejące nieprawidłowości w danej firmie/przedsiębiorstwie/podmiocie prawnym.

Ogółem Unia Europejska chcąc zapewnić lepsze przestrzeganie przepisów prawa, pragnie ochronić osoby, które pierwsze mogą zgłosić i zauważyć  naruszenia przepisów prawa. Po ludzku Sygnalistą jest każda osoba, która widzi jakieś nieprawidłowości w danym podmiocie. Przedmiotowa Dyrektywa ma na celu ochronę takiej osoby.

W Polskiej kulturze przedmiotowe pojęcie może być źle kojarzone, a szczególnie w „kulturze więziennej”, dlatego też to po stronie Rządu leży wdrożenie skutecznej kampanii społecznej, która pozwoli zrozumieć charakter  Dyrektywy.

Wprowadzenie ochrony osoby zgłaszającej ma na celu m.in. zapobiegnięciu nieuczciwym praktykom rynkowym, nieprawidłowościom w ubieganiu się o realizację zamówień publicznych, czy zapewnienie właściwych warunków pracy. Przykładowo, czy nie chcielibyście Państwo mieć gwarancji anonimowego zgłoszenia, że Państwa pracodawca narusza Państwa prawa i mieć pewność, że nie zostaniecie za to zwolnienie z pracy. Ile razy ktoś pomyślał, „a nic nie będę mówił, bo mnie zwolnią albo stracę pracę”, a niniejszej Dyrektywa ma dać nie jako Państwu głos w sprawach, w których naruszane są Państwa prawa oraz przepisy prawa.

Można by rzec co to za nowość ten Sygnalista, ale to nie jest nowość, przepisy tzw. whistleblowing działają od XVIII w. w państwach anglosaskich, a również niektóre Państwa tzw. „czarnego kontynentu” posiadają odpowiednie przepisy mające na celu ochronę Sygnalistów, jak choćby RPA, Ghana, czy Uganda.

Wprowadzenie  wskazanej Dyrektywy świadczy o powstawaniu coraz to wyższej kultury prawnej w polskim społeczeństwie i oczywiście można próbować odczytywać Sygnalistów, jako „Kapusiów”, ale będzie to niczym innym, jak bezpodstawnym i małostkowym twierdzeniem spłaszczającym temat.

Ze strony Przedsiębiorcy wprowadzenie przedmiotowej procedury pozwoli mu na zwiększenie korzyści:

• wizerunkowych;
• moralnych w firmie;
• a bardzo możliwe, że i finansowych,

ponieważ Sygnalista, to osoba, która powinna zaraportować powstanie danej nieprawidłowości na poziomie pracodawcy tzn. dzięki odpowiednio wprowadzonemu systemowi – Sygnalista anonimowo może poinformować pracodawcę o nieprawidłowościach w firmie, a ten szybko i skutecznie może tym nieprawidłowościom zapobiec, jeszcze przed tym jak „ujrzą one światło dzienne”. Odpowiednio wykorzystana procedura Sygnalistów, może przynieść korzyści zarówno dla Pracodawcy, Sygnalisty, jak i całego systemu prawnego.

Brak wdrożenia odpowiedniej procedury będzie wiązał się z poniesieniem wysokich kar Pieniężnach, jakich ? Na obecną chwile nie wiadomo, ponieważ ustawodawca na razie „rozmyśla o wdrożeniu ustawy”. Dyrektywa przedstawia, iż powinny to być sankcje skuteczne oraz odstraszające naruszenie przepisów Dyrektywy. Z ostatnich doświadczeń związanych z powiązaną poniekąd ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu należy domyślać się, iż będą to sumy mające co najmniej tzw. sześć zer.

Do kiedy Przedsiębiorca/ Podmiot Publiczny/ Szkoła/ Gmina – ma czas na wdrożenie procedury ??

Co do zasady do grudnia 2021 r.

Dynamiczne otoczenie prawne, stale zwiększająca się liczba regulacji i nakładanych przez nie obowiązków wymaga adekwatnych i efektywnych działań. Zgodności działalności z przepisami prawa, regulacjami, wsparciem w toku postępowań sądowych. Ograniczenia ryzyka nałożenia dotkliwych kar finansowych. Zachowania najwyższych standardów postępowania. Dbaniem o reputację firmy a wreszcie budowania jej pozytywnego wizerunku.

‍