Przestępstwo korupcji czynnej, uregulowane w art. 229kodeksu karnego i dotyczy udzielania korzyści majątkowych lub osobistych osobom pełniącym funkcje publiczne. W niniejszym artykule przybliżymy aspekty prawne związane z odpowiedzialnością za wręczanie łapówki oraz omówimy najnowsze zmiany w przepisach prawnych.
Najpowszechniejszym przestępstwem związanym z art. 229 k.k. jest Policjanta przez osobę, która go zatrzymuje. W latach 90 było to normą, iż ludzie proponowali „policjantom ugodowe załatwienie sprawy” o ile dzisiaj danych sytuacji jest mniej to ciągle się zdarzają.
Korupcja czynna polega na wręczeniu lub obietnicy wręczenia korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku pełnieniem przez nią tej funkcji. Art. 229 § 1 k.k. stanowi, że:
Kto udziela albo obiecuje udzielić korzyści majątkowej lub osobistej osobie pełniącej funkcję publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji,
podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Łapówka, zgodnie z Kodeksem karnym, to każda korzyść majątkowa lub osobista, jak również jej obietnica. Może to być zarówno korzyść bezpośrednio dla osoby pełniącej funkcję publiczną, jak i dla osoby trzeciej. Przykładami korzyści majątkowych mogą być pieniądze, nieruchomości, wartościowe przedmioty, a także usługi takie jak remont domu czy ekskluzywne wakacje. Korzyści osobiste obejmują awans zawodowy, korzystne stanowisko, czy nawet usługi o charakterze intymnym. Jak więc widzimy forma korzyści nie ma tutaj znaczenie, może być ona wyrażona w dowolny sposób. Aby jednak doszło do uznania winy osoby wręczającej łapówkę koniecznym jest stwierdzenie, że osoba pełniąca funkcję publiczne rzeczywiście może oczekiwać, że dana korzyść zostanie spełniona. Warto tutaj zwrócić uwagę na Wyrok Sądu Najwyższego w Warszawie z dnia 5 listopada 1997 r., sygn. akt. V KKN 105/97.
Odpowiedzialność za wręczenie łapówki może ponosić każda osoba, która oferuje korzyść majątkową lub osobistą osobie pełniącej funkcję publiczną. Należy jednak zauważyć, że warunkiem odpowiedzialności jest związek łapówki z pełnioną funkcją publiczną. Jeśli korzyść jest oferowana osobie, która nie pełni takiej funkcji, nie będzie to przestępstwo korupcji czynnej, lecz może być zakwalifikowane jako inne przestępstwo, np. oszustwo.
Aby działanie było uznane za korupcję czynną, korzyść musi być związana z pełnieniem funkcji publicznej. Oznacza to, że łapówka powinna być wręczona w zamian za dokonanie określonej czynności służbowej, bądź jako nagroda za takie działanie. W praktyce może to obejmować zarówno konkretne działania, jak i ogólną przychylność wobec wręczającego korzyść. Przykładem może być wręczenie funkcjonariuszowi Policji pieniędzy za odstąpienie od ukarania mandatem.
Przestępstwo to ma charakter formalny oznacza to, że nie musi dojść do przekazania danej korzyści, aby móc mówić o jego popełnieniu i skazaniu.
Jeżeli dana osoba działa, aby skłonić osobę pełniącą funkcję publiczną do naruszenia przepisów prawa to może podlegać nawet karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 października 2014 r. w sprawie o sygn. akt. II AKa 145/14 nie jest możliwe przypisanie sprawy ww. przestępstwa bez wskazania normy prawnej nakazującej osobie pełniącej funkcję publiczną określone postąpienie i na czym miałoby ono polegać, a także należałoby wykazać, że udzielenie korzyści majątkowej wiązało się z naruszeniem danej normy prawnej.
Korupcja, a upominki
Kwestia drobnych prezentów wręczanych jako wyraz wdzięczności budzi wiele kontrowersji. Choć z jednej strony może to być traktowane jako społecznie akceptowany zwyczaj, z drugiej strony, nawet drobne upominki mogą być uznane za łapówkę, jeśli mają na celu wywarcie wpływu na decyzje osoby pełniącej funkcję publiczną. Praktyka sądowa niejednokrotnie wskazuje na brak tolerancji dla dodatkowego wynagradzania osób pełniących funkcje publiczne, co ma na celu zapewnienie ich bezstronności i uczciwości. W takim przypadku należy rozważyć również moment przekazania prezentu.
Podstawowa kara za wręczenie łapówki to pozbawienie wolności od 6 miesięcy do 8 lat. W przypadkach mniejszej wagi, kiedy wartość korzyści nie jest znaczna, kara może obejmować grzywnę, ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do 2 lat. Bardzo często właśnie w przypadku zaproponowania łapówki policjantowi drogówki Sądy przedmiotowy czyn kwalifikują jako tzw. czyn mniejszej wagi. Ma to dość duże znaczenie dla klientów kancelarii z uwagi na fakt, iż przy zagrożeniu do 2 lat pozbawienia wolności możliwym jest warunkowe umorzenie przedmiotowego postępowania.
Największą karę jaką można otrzymać za wręczenie łapówki to kara 20 lat pozbawienia wolności i dotyczy się to sytuacji, kiedy osobie pełniącej funkcje publiczną w związku z pełnieniem tej funkcji udziela korzyści majątkowej wielkiej wartości.
Klauzula bezkarności
Istotnym elementem regulacji art. 229 k.k. jest klauzula bezkarności. Zgodnie z art. 229 § 6 k.k.:
Nie podlega karze sprawca przestępstwa określonego w § 1-5, jeżeli korzyść majątkowa lub osobista albo ich obietnica zostały przyjęte przez osobę pełniącą funkcję publiczną, a sprawca zawiadomił o tym fakcie organ powołany do ścigania przestępstw i ujawnił wszystkie istotne okoliczności przestępstwa, zanim organ ten o nim się dowiedział.
Klauzula ta ma na celu zachęcenie sprawców wręczających łapówki do współpracy z organami ścigania, co z kolei zwiększa efektywność zwalczania korupcji. W praktyce regulacja ta tworzy pole do nadużyć ze strony sprawców. Aby sprawca mógł skorzystać z tzw. klauzuli bezkarności muszą zostać spełnione przesłanki :
1) Funkcjonariusz publiczny musi przyjąć korzyść majątkową lub jej obietnicę;
2) Należy o tym zawiadomić organ ścigania za nim dowiedział się z innych źródeł;
3) Przedstawić wszystkie okoliczności sprawy;
Nie mają znaczenia motywy sprawcy, który zdecydował się skorzystać z dobrodziejstwa przedmiotowej instytucji.
Przedmiotowe przestępstwo może dotyczyć mniejszych kwestii społecznych, jak również bardzo poważnych czynów związanych z funkcjonariuszami Skarbu Państwa.
Korupcja czynna stanowi poważne zagrożenie dla praworządności i zaufania obywateli do instytucji publicznych. Artykuł 229kodeksu karnego przewiduje surowe kary za wręczanie łapówek, jednocześnie oferując możliwość uniknięcia kary w przypadku współpracy z organami ścigania. W każdej sytuacji związanej z podejrzeniem korupcji, warto skonsultować się z prawnikiem, aby zapewnić odpowiednią ochronę swoich interesów oraz zrozumienie skomplikowanych aspektów prawnych związanych z tym przestępstwem.
