Grzywna

Grzywna jest jedną z kar przewidzianych w polskim Kodeksie karnym, będącą formą sankcji finansowej, której celem jest wymuszenie przestrzegania prawa poprzez obciążenie sprawcy przestępstwa finansowo. Zgodnie z art. 33 kodeksu karnego karami w Polsce są:

- ograniczenia wolności;

- grzywna;

- pozbawienie wolności

- dożywotnie pozbawienie wolności.

Grzywna może być wymierzona za przestępstwa, przestępstwa skarbowe, wykroczenia oraz wykroczenia skarbowe. Kara ta jest stosunkowo elastyczna i może być dostosowana do indywidualnych okoliczności sprawy, co czyni ją jednym z najczęściej stosowanych środków represyjnych w polskim systemie prawnym.

Rodzaje grzywny

W polskim prawie karnym wyróżnia się dwa główne rodzaje grzywny:

1. Grzywna samoistna:

Jako główna kara: Może być orzeczona, gdy przewiduje ją sankcja za dane przestępstwo, często w alternatywie z karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności. Jest to forma kary, która może być wymierzona samodzielnie, bez konieczności łączenia jej z innymi sankcjami.

2. Grzywna kumulatywna:

Obok kary pozbawienia wolności: Może być orzeczona, gdy sprawca dopuścił się przestępstwa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy taką korzyść osiągnął. Jest to forma kary, która może być łączona z innymi sankcjami, szczególnie gdy przestępstwo miało na celu uzyskanie korzyści materialnych.

Wymiar kary grzywny

Zgodnie z art. 33 kk grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę oraz wysokość stawki. Jak więc widzimy grzywnę wymierza się dwuetapowo:

1. Określenie liczby stawek dziennych: Sąd ustala liczbę stawek dziennych, przy czym najniższa liczba stawek wynosi 10, a najwyższa 540. W przypadku kary łącznej oraz nadzwyczajnego obostrzenia kary, maksymalna     liczba stawek może wynieść 810. Liczba stawek jest kluczowym elementem, który pozwala na zróżnicowanie kary w zależności od ciężaru przewinienia.
2. Ustalenie     wysokości stawki dziennej: Stawka dzienna nie może być niższa niż 10     zł i wyższa niż 2000 zł. Przy ustalaniu stawki dziennej sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe     oraz możliwości zarobkowe. W ten sposób kara grzywny jest dostosowana do indywidualnych możliwości finansowych sprawcy, co pozwala na osiągnięcie zamierzonego efektu prewencyjnego i represyjnego.

Jeżeli przepis karny przewiduję, że za dany czyn Sąd może orzec karę pozbawienia wolności i grzywnę to Sąd może wymierzyć karę grzywny w wysokości nie niższej od:

·      50 stawek - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku;

·      100 stawek - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat;

·      150 stawek - w przypadku czynu zagrożonego karą pozbawienia wolności przekraczającą 2 lata.

‍

Jednym z kluczowych kwestii jest wykorzystanie art.37a k.k., z godnie z którym w sytuacjach, gdy przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności do 8 lat, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie byłaby surowsza niż rok, sąd może orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę nie niższą niż 150 stawek dziennych.

Jest to jeden z bardziej pożytecznych przepisów pozwalający zamieniać Sądowi karę pozbawienia wolności na karę grzywny. Przykładowo w przestępstwie jazdy po alkoholu z art. 178a k.k. przepisy pozwalają na orzeczenie kary pozbawienia wolności do lat 3, ale z uwagi na art.37a k.k. możliwe jest orzeczenie Grzywny.

Dodatkowym artykułem dotyczącym grzywny jest art.71 Kodeksu karnego: Przy zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności sąd może orzec grzywnę, jeśli jej wymierzenie obok kary pozbawienia wolności na innej podstawie nie jest możliwe. Jest to mechanizm, który pozwalana bardziej elastyczne podejście do wymiaru sprawiedliwości, umożliwiając dostosowanie kary do okoliczności konkretnej sprawy.

W wyrokach sądów często podkreśla się, że przy ustalaniu wysokości stawki dziennej grzywny należy brać pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Te okoliczności należy oceniać na moment orzekania przez sąd pierwszej instancji. Jest to istotne, gdyż sytuacja majątkowa i rodzinna sprawcy może ulec zmianie od momentu popełnienia przestępstwa do chwili orzekania kary.

Zalety kary grzywny

Kara grzywny posiada kilka istotnych zalet w porównaniu do innych kar:

• Brak izolacji: Grzywna nie powoduje oddzielenia skazanego od rodziny i pracy, co pozwala na kontynuowanie normalnego życia i wykonywanie obowiązków zawodowych oraz rodzinnych.
• Niższe ryzyko demoralizacji: Skazany nie trafia do środowiska więziennego, co zmniejsza ryzyko demoralizacji pod wpływem innych osadzonych.
• Proporcjonalność: Grzywna może być dostosowana do winy i stanu majątkowego skazanego, co pozwala na sprawiedliwe i adekwatne ukaranie.
• Efektywność kosztowa: Wykonanie kary grzywny jest tańsze i mniej skomplikowane w porównaniu do kar pozbawienia wolności.

Dodatkowym plusem grzywny jest również moment zatarcia się skazania. Zgodnie z przepisami karnym w przypadku skazania na grzywnę zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary. Oznacza to, że po roku od zapłaty grzywny znowu będziemy uważani za osoby niekarane.

Kara grzywny w Kodeksie karnym skarbowym

Kara grzywny została również uregulowana w Kodeksie karnym skarbowym. Zgodnie z art. 23 Kodeksu karnego skarbowego:

• Sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej.
• Najniższa liczba stawek wynosi 10, a najwyższa 720.
• Stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani przekraczać jej czterystukrotności.

Ustalanie stawki dziennej w Kodeksie karnym skarbowym odbywa się z uwzględnieniem dochodów sprawcy, jego warunków osobistych, rodzinnych, stosunków majątkowych i możliwości zarobkowych. Punktem wyjścia jest tutaj minimalne wynagrodzenie, co zapewnia pewien poziom sprawiedliwości społecznej.

Granice kary grzywny

Zgodnie z przepisem art. 48 Kodeksu karnego skarbowego:

• Kara grzywny może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej.
• Mandatem karnym można nałożyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
• Wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzywny w granicach nieprzekraczających dziesięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
• Wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym, uwzględnia się także stosunki majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe.

Zasady i cele grzywny

Grzywna jako kara ma na celu nie tylko ukaranie sprawcy, ale także prewencję ogólną i indywidualną. Ma ona uświadomić sprawcy nieopłacalność popełniania przestępstw oraz zniechęcić innych do ich popełniania. Represja o charakterze finansowym uświadamia sprawcy materialne konsekwencje jego czynów, co jest szczególnie ważne w przypadku przestępstw popełnianych z pobudek finansowych.

Grzywna jest również jedną z Kar występujących w Kodeksie Wykroczeń.

Zgodnie z art. 24 kodeksu wykroczeń grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5.000,00 zł. Jak więc widzimy w przypadku wykroczeń grzywny nie określa się poprzez stawki. Co do niektórych wykroczeń Sąd może orzec grzywnę  w wysokości do 30tys. zł.

Identycznie jak w innych przypadkach wymierzając grzywnę Sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, jak również stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Podsumowanie

Kara grzywny jest jednym z najczęściej stosowanych środków represyjnych w polskim systemie prawnym, szczególnie w przypadkach przestępstw o mniejszej szkodliwości społecznej. Jej elastyczność i możliwość dostosowania do indywidualnych okoliczności sprawy sprawiają, że jest efektywnym narzędziem zarówno prewencyjnym, jak i represyjnym. Uwzględniając dochody sprawcy, jego warunki osobiste i majątkowe, grzywna może być skutecznie stosowana, zapewniając sprawiedliwość i adekwatność kary do popełnionego czynu.

‍