Przestępstwo zniewagi, znane również jako obraza lub znieważenie, jest czynem zabronionym przez polskie prawo karne i niestety wciąż dość powszechnym zjawiskiem. Mimo surowych sankcji, wiele osób nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji prawnych wynikających z takiego zachowania.

Czym jest zniewaga?

Zgodnie z art. 216 Kodeksu karnego, zniewaga polega na znieważeniu innej osoby w jej obecności lub pod jej nieobecność, ale publicznie albo z zamiarem, aby zniewaga do niej dotarła. Istotą tego przestępstwa jest okazanie pogardy i uwłaczanie godności drugiego człowieka, naruszając przy tym powszechnie akceptowane normy społeczne i kulturowe.

Warto zaznaczyć, że istnieje także kwalifikowana forma tego przestępstwa, która polega na znieważeniu za pomocą środków masowego komunikowania. W takim przypadku odpowiedzialność karna sprawcy jest surowsza.

Ustawodawca specjalnie nie sprecyzował, na czym ma polegać znieważenia, a zwykło się przyjmować bardzo szerokie rozumienie tego pojęcia.

Znamiona przestępstwa zniewagi

‍

Dobrem chronionym w przypadku zniewagi jest godność osobista człowieka, czyli jego cześć wewnętrzna i poczucie własnej wartości. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej podkreśla, że godność człowieka jest nienaruszalna i stanowi źródło wolności oraz praw obywatelskich.

O tym, czy dane zachowanie jest znieważające, decydują obiektywne normy społeczne i obyczajowe, a nie subiektywne odczucia osoby pokrzywdzonej. Cześć każdej osoby jest chroniona prawnie, niezależnie od jej opinii w społeczeństwie czy w określonym środowisku.

Zniewaga to zachowanie wyrażające pogardę wobec pokrzywdzonego w sposób demonstracyjny. Nie obejmuje to jednak sytuacji, w których okazuje się jedynie lekceważenie.

‍

Sposoby popełnienia zniewagi

Zniewagi można dokonać na różne sposoby:

• Słownie – używając obraźliwych słów lub wyrażeń.

• Pisemnie – poprzez listy, e-maile czy wiadomości tekstowe.

• Gestem – wykonując obraźliwe gesty uznawane za znieważające.

• Obrazem lub rysunkiem – przedstawiając obraźliwe treści wizualne.

‍

Ważne jest, aby zachowanie sprawcy było obiektywnie uznane za znieważające w świetle powszechnie przyjętych norm społecznych.

Dla przykładu w orzecznictwie sądów powszechnych za znieważające uznano słowa:

• „gówniara”;

• „matoł”

• „złodziejka”

• „margines społeczny”

• „świnia”

• „głupiec”

‍

Charakter prawny przestępstwa

Zniewaga jest przestępstwem powszechnym i umyślnym, co oznacza, że może je popełnić każdy, kto działa z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. Sprawca musi chcieć znieważyć inną osobę lub przewidywać taką możliwość i godzić się na nią.

‍

Przestępstwo to ma charakter formalny, co oznacza, że do jego popełnienia nie jest wymagane wystąpienie konkretnego skutku. Zniewagi można dokonać w trzech sytuacjach:

1. W obecności pokrzywdzonego – tzw. zniewaga bezpośrednia.

2. Pod nieobecność pokrzywdzonego, ale publicznie – gdy zniewaga jest dostępna dla szerszego grona osób.

3. Pod nieobecność pokrzywdzonego, z zamiarem, aby do niego dotarła – niezależnie od tego, czy faktycznie tak się stało.

‍

Możliwość odstąpienia od wymierzenia kary

Kodeks karny przewiduje sytuacje, w których sąd może odstąpić od wymierzenia kary za zniewagę:

• Prowokacja – gdy zniewaga została wywołana wyzywającym zachowaniem pokrzywdzonego.

• Retorsja – gdy pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności cielesnej lub zniewagą wzajemną.

‍

W takich przypadkach musi istnieć związek przyczynowy między zachowaniem pokrzywdzonego a działaniem sprawcy. Zachowanie pokrzywdzonego musi być obiektywnie uznane za wyzywające lub prowokujące.

Wymiar kary za zniewagę

Za popełnienie przestępstwa zniewagi grozi:

• Grzywna – kara finansowa.

• Ograniczenie wolności – np. prace społeczne.

W przypadku zniewagi za pomocą środków masowego komunikowania, kara może być surowsza i obejmować:

• Grzywnę.

• Ograniczenie wolności.

• Pozbawienie wolności do jednego roku.

Ponadto, sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego lub inny cel społeczny wskazany przez niego.

Warto pamiętać, że ściganie przestępstwa zniewagi następuje z oskarżenia prywatnego, co oznacza, że to pokrzywdzony inicjuje postępowanie.

‍

Zniewaga a zniesławienie

Choć zniewaga i zniesławienie są często mylone, stanowią odrębne przestępstwa. Główna różnica polega na tym, że:

• Zniewaga (art. 216 k.k.) – dotyczy naruszenia godności osobistej (czci wewnętrznej) i polega na obrażeniu uczuć pokrzywdzonego.

• Zniesławienie (art. 212 k.k.) – odnosi się do naruszenia dobrego imienia (czci zewnętrznej) i polega na pomówieniu o postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć w opinii publicznej.

W praktyce zdarzają się sytuacje, w których jedno zachowanie sprawcy może wyczerpywać znamiona obu przestępstw.

‍

Podsumowanie

Zniewaga jest poważnym naruszeniem prawa, które chroni godność i cześć każdego człowieka. Świadomość prawna w tym zakresie jest kluczowa, aby unikać działań mogących skutkować odpowiedzialnością karną. W dobie rosnącej komunikacji elektronicznej warto zwrócić szczególną uwagę na treści publikowane w Internecie, gdyż mogą one stanowić zniewagę lub zniesławienie, a konsekwencje prawne takich działań mogą być dotkliwe.

‍

Natomiast o przestępstwie z art. 212 k.k. tj. przestępstwie zniesławienia możecie się Państwo dowiedzieć z poniższego artykułu: 
https://www.kancelaria-prawo-karne.pl/artykuly/przestepstwo-znieslawienia-z-art-212-k-k

‍