W polskim systemie prawnym nie każde postępowanie karne, które stwierdza winę oskarżonego kończy się wyrokiem skazującym. Jedną z instytucji umożliwiających uniknięcie skazania i związanych z nim konsekwencji jest warunkowe umorzenie postępowania karnego, regulowane przez art. 66 Kodeksu karnego. Ta instytucja oferuje sprawcom przestępstw szansę na uniknięcie surowszych sankcji poprzez poddanie ich próbie. Warunkowe umorzenie postępowania niesie ze sobą wiele pozytywnych aspektów dla oskarżonego, a w szczególności fakt nie bycia skazanym, które często jest kluczowe dla klientów kancelarii, jednakże, aby spełnić przesłanki warunkowego umorzenia postępowania musi wystąpić kilka kluczowych elementów, o których poniżej.

Podobną, lecz inną instytucją prawa karnego dającą pewne przywileje oskarżonym jest instytucja warunkowego zawieszenia wykonania kary o której więcej możecie Państwo dowiedzieć się w poniższym artykule:

https://www.kancelaria-prawo-karne.pl/artykuly/wyroki-w-zawieszeniu---art-69-kodeksu-karnego

Polskie prawo karne jest zaprojektowane tak, aby reagować odpowiednio zarówno na drobne, incydentalne przestępstwa, jak i na poważniejsze naruszenia prawa. Aby spełnić swoją rolę, prawo musi być elastyczne, umożliwiając złagodzenie odpowiedzialności w pewnych okolicznościach oraz zaostrzenie jej w innych. Warunkowe umorzenie postępowania jest jednym z narzędzi pozwalających na łagodzenie odpowiedzialności karnej, jednocześnie dając sprawcom szansę na poprawę i reintegrację społeczną.

Warunkowe umorzenie postępowania to środek probacyjny, który polega na poddaniu sprawcy próbie. Nie jest to równoznaczne ze skazaniem, ale stanowi formę reakcji na popełnione przestępstwo, podkreślając jednocześnie szansę na poprawę i uniknięcie dalszych sankcji.

Instytucja ta spełnia kluczowe cele postępowania karnego, takie jak zwalczanie i zapobieganie przestępstwom, ale również umacnianie poszanowania prawa przez oferowanie sprawcom szansy na uniknięcie poważniejszych konsekwencji prawnych.

Warunkowe umorzenie postępowania jest możliwe tylko wtedy, gdy spełnione są wszystkie przesłanki określone w art. 66 Kodeksu karnego. Podstawowe warunki obejmują:

1. Niezbyt wysoki stopień winy i społecznej szkodliwości czynu: Zarówno wina, jak i społeczna szkodliwość popełnionego czynu muszą być umiarkowane. Ocena ta bazuje na konkretnych okolicznościach danego przypadku, a nie jedynie na jego kwalifikacji prawnej.

2. Niebudzące wątpliwości okoliczności popełnienia czynu: Stan faktyczny sprawy musi być jednoznaczny, bez żadnych wątpliwości co do przebiegu zdarzeń. Oznacza to, że sprawa musi być prosta i nie ma żądnych wątpliwości co do okoliczności popełnienia przestępstwa;

3. Uprzednia niekaralność za przestępstwo umyślne:  Sprawca nie może mieć wcześniejszych wyroków skazujących za przestępstwo umyślne. Skazania za przestępstwa nieumyślne lub wykroczenia nie wykluczają możliwości warunkowego umorzenia.

4. Odpowiednie właściwości i warunki osobiste: Cechy charakteru sprawcy, jego warunki życiowe oraz dotychczasowe postępowanie muszą wskazywać, że przestrzega on porządku prawnego i prawdopodobnie nie popełni ponownie przestępstwa.

Przepis art. 66 k.k. stanowi, że sąd może, ale nie jest zobowiązany, zastosować warunkowe umorzenie postępowania. Oznacza to, że nawet przy spełnieniu wszystkich przesłanek decyzja ta pozostaje w gestii sądu. Warunkowe umorzenie jest możliwe tylko w przypadkach przestępstw zagrożonych karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Oznacza to, że wszystkie przestępstwa zagrożone powyżej 5 lat nie mogą skorzystać z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania.

Zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania wiąże się z ustanowieniem okresu próby, trwającego od 1 roku do lat 3. Okres ten biegnie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia.

W tym czasie sprawca może być poddany dozorowi kuratora oraz zobowiązany do wypełniania określonych obowiązków, takich jak naprawienie szkody czy powstrzymanie się od kontaktowania z pokrzywdzonym. Sąd może również daną osobę oddać pod dozór osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji, organizacji społecznej do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.

Bardzo często przy warunkowym postępowaniu Sąd nakłada obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, może również zasądzić obowiązek zadośćuczynienia za krzywdę, albo nawiązkę. Sąd ma kilka możliwości, aby nałożyć na nas pewne obowiązki, z czego najczęstszym jest dozór kuratora, który będzie sprawdzał jak zachowujemy się po warunkowym umorzeniu postępowania.

Przykładowe zobowiązania Sądu przy warunkowym umorzeniu postępowania:

·      Przeproszenie pokrzywdzonego;

·      Utrzymanie innej osoby;

·      Powstrzymanie się od nadużywania alkoholu;

·      Poddanie się terapii uzależnień;

·      Opuszczenie lokalu zajmowanego z pokrzywdzonym;

·      Inne

Mimo że warunkowe umorzenie postępowania nie jest równoznaczne ze skazaniem, informacja o nim jest odnotowywana w Krajowym Rejestrze Karnym. Osoba wobec, której Sąd warunkowo umarza postępowanie jestjest osobą NIEKARANĄ. Dzięki temu warunkowe umorzenie postępowania nie utrudnia wykonywania zawodu przez osoby, które muszą być niekarane, pomimo zakończonego postępowania karnego.

Danie o tzw. WUP-ie znajdują się w Krajowym Rejestrze Karnymi są usuwane po upływie okresu próby oraz dodatkowych sześciu miesięcy, co umożliwia zachowanie czystej kartoteki przez sprawcę.

Warunkowe umorzenie postępowania nie tylko daje sprawcy szansę na poprawę, ale również uwzględnia interesy pokrzywdzonych. Sąd może zobowiązać sprawcę do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. W ten sposób, mimo uniknięcia surowszych sankcji, sprawca jest zobowiązany do odpowiedzialnego postępowania wobec pokrzywdzonych.

Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania może złożyć oskarżony, prokurator, a nawet sam pokrzywdzony. Co więcej sam Sąd może zdecydować bez żadnego wniosku o podjęciu decyzji o warunkowym umorzeniu postępowania. Wniosek warunkowe umorzenie postępowania może być złożony:

·      Już na etapie postępowania przygotowawczego – u Prokuratora;

·      Na etapie przed wszczęciem postępowania sądowego, ale już po zakończeniu postępowania przygotowawczego;

·      Na etapie trwającego postępowania sądowego i na jego końcu;

·      Na etapie apelacji.

Jak widać jest to wniosek, który można podnieść na praktycznie każdym etapie postępowania i to już od celów obrony oraz okoliczności sprawy zależy kiedy dany wniosek powinien zostać złożony.

Gdy sami składamy wniosek musimy zaproponować:

·      Okres próby;

·      Obowiązki, jakie należy na nas nałożyć;

‍

Oraz wskazać okoliczności uzasadniające zastosowanie warunkowego umorzenia postępowania.

W przypadku, gdy w okresie próby popełnimy przestępstwo umyślne, za które nas skazano to Sąd musi podjąć postępowanie karne. Natomiast jeżeli:

·      Rażąco naruszymy porządek prawny;

·      Popełnimy inne przestępstwo, niż te za które zostaliśmy skazani;

·      Uchylamy się od dozoru, ugody z pokrzywdzonym

To Sąd może podjąć postępowanie karne.

Postępowania, które zostało warunkowo umorzone nie można podjąć po upływie 6 miesięcy od zakończenia próby, nieważne co by się nie wydarzyło.

Kodeks karny skarbowy pozwala na warunkowe umorzenie postępowania również w przypadkach przestępstw skarbowych. Przesłanki są podobne do tych określonych w Kodeksie karnym, ale z pewnymi wyjątkami dotyczącymi np. przestępstw popełnionych w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary.

Warunkowe umorzenie postępowania karnego to ważna instytucja prawa karnego, która pozwala na elastyczne i humanitarne podejście do odpowiedzialności karnej. Daje sprawcom przestępstw szansę na poprawę oraz uniknięcie surowszych kar, jednocześnie chroniąc interesy pokrzywdzonych i społeczeństwa. W praktyce może być korzystnym rozwiązaniem zarówno dla sprawców, którzy mogą uniknąć skazania, jak i dla pokrzywdzonych, którzy mogą szybciej uzyskać rekompensatę za doznane szkody.

‍