Zeszłoroczna nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowania terroryzmu zwana potocznie z języka angielskiego AML, ustawą AML (Antiy – Money Laundring) kolejny już raz oznacza większą odpowiedzialności i wyższe kary. Wpisuje się to w występujący już od długie czasu i dosyć ustabilizowany trend. Doskonale obrazuje to Barometr stabilności otoczenia prawnego w Polsce rokrocznie przygotowywany  przez Grant Thornton, organizację zrzeszającą niezależne firmy świadczące dla spółek giełdowych usługi audytorskie i doradcze.

‍

Badanie dostępne na https://barometrprawa.pl/#p3 jasno wskazuje, że tąpnięcie wykresu w roku 2020 ma wyłącznie dwie unikalne przyczyny, jedna to pandemia COVID-19 druga zaś to wybory prezydenckie. Bynajmniej nie oznacza to odwrócenia trendu, bądź jego wypłaszczenia, pozostając przy terminologii pandemicznej ale anomalię po której sprawy wrócą na dawno obrany tor. Skojarzenie cytatu  ojca założyciela Stanów Zjednoczonych, Benjamina Franklina jest jak najbardziej zasadne z tym, że do pierwotnej wersji brzmiącej, że „Na tym świecie pewne są tylko śmieć i podatki” dodać należy „i wzrost odpowiedzialności prawnej”.

‍AML i kary o sześciu zerach

25 października 2019 r. Prezydent Andrzej Duda podpisał ustawę z dnia 16 października 2019 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terrory­zmu – https://www.prezydent.pl/prawo/ustawy/podpisane/art,50,pazdziernik-2019-r-.html ,która to za wyjątkiem życie po upływie 30 dni, z wyjątkiem art. 1 pkt 2, który wszedł w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Szczególnie na ten akt prawny powinni zwrócić uwagę udziałowcy, akcjonariusze, członkowie zarządów, przedsiębiorcy w tym zwłaszcza ci, którzy tworzą spółki celowe.

‍Blisko rok po nowelizacji działania Głównego Inspektora Informacji Finansowej mogą nabrać szybszego tempa.

Najistotniejszą z punktu widzenia nie tylko właścicieli, członków organu zarządzającego ale również kadry kierowniczej wyższego szczebla oraz pracowników zajmujących kierownicze stanowiska (odpowiednio art. 6, 7,9 ustawy AML) jest wysokość tzw. deliktów administracyjnych. Za znaczącym rozszerzenie kręgu osób odpowiedzialnych za naruszenia obowiązków ustawowych przez instytucję obowiązaną idzie właśnie kara o sześciu zerach, organy bowiem mogą nałożyć kare w wysokości 1 000 000 zł (słownie: milion złotych).

Polski ustawodawca, nie wskazując żadnych przesłanek czy dyrektyw dotyczących jej wymiaru wyposażył Generalnego Inspektora Informacji Finansowej w pełną swobodę w wymierzaniu karu. Art. 154 ustawy AML o którym mowa powyżej to pierwszy przypadek gdzie już nie tylko członkowie zarządów ale również zwykli pracownicy tych podmiotów mogą być ukarani dotkliwą, wysoką karą finansową za niezgodność z ustawą. To precedens w polskim otoczeniu legislacyjnym, gdzie dotychczasowa koncepcja gdzie co do zasady odpowiedzialnym był zarząd. Zdaje się, że w tym wypadku rynek trwa w oczekiwaniu przed podobną sytuacją jak miała miejsce z osławionym RODO, gdzie Urząd Ochrony Danych Osobowych dnia 26 marca 2019 ogłosił nałożenie pierwszej kary administracyjnej na podstawie rozporządzenia w sprawie PKB w wysokości prawie 1 mln PLN, a dokładnie 943 000 zł.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że sprawa dotyczyła warszawskiej spółka gromadzącą ogólnodostępne w Internecie dane osób prowadzących działalność podane przez nich w CEiDG KRS, GUS, CEPiK, Monitorze Sądowym i Gospodarczym tworzyła z tego bazy danych pozwalające na weryfikację wiarygodności tych podmiotów. Na podstawie tego przypadku można wnioskować, że urzędy, organy państwa zmierzają w stronę prewencyjnego nakładania kar, mając na względzie medialność elektryzującą opinię publiczną dla tego typu postępowań w takich wysokościach.

‍Przeciwdziałanie praniu pieniędzy- spółka celowa na celowniku

Spółka celowa z angielskiego zwana SPV (special purpose vehicle) posiada wiele definicji, a w najszerszym zaś ujęciu można określić ją jako niezależny podmiot prawa handlowego powołany ażeby realizować dane przedsięwzięcie, konkretne cele niejako transferując ryzyko inwestycji/działania przez swoich sponsorów. Do zmian przygotować się musieli przedsiębiorcy, którzy świadczą  usługi w zakresie wymienionym w art. 2 ust. 1 pkt 16, czyli świadczący usługi polegające na:

1. tworzeniu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
2. pełnieniu funkcji członka zarządu lub umożliwianiu innej osobie pełnienia tej funkcji lub podobnej funkcji w osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
3. zapewnianiu siedziby, adresu prowadzenia działalności lub adresu korespondencyjnego oraz innych pokrewnych usług osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej,
4. działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako powiernik trustu, który powstał w drodze czynności prawnej,
5. działaniu lub umożliwieniu innej osobie działania jako osoba wykonująca prawa z akcji lub udziałów na rzecz podmiotu innego niż spółka notowana na rynku regulowanym podlegającym wymogom dotyczącym ujawniania informacji zgodnie z prawem Unii Europejskiej lub podlegająca równoważnym standardom międzynarodowym;

Innymi słowy nowe obowiązki nałożone zostały na tych, którzy pomagają w tworzeniu osoby prawnej, zapewniają jej siedzibę, ale przede wszystkim pełnią funkcję członka zarządu. Można przypuszczać, że podstawą uzasadnienie tego projektu i jego wejścia w życie było przede wszystkim uchwycenie wirtualnych biur oraz przedsiębiorców, którzy świadczyli usługi polegające na dostarczaniu gotowych spółek (łącznie z w pełni obsadzonymi organami). Tryb przypuszczający w powyższym zdaniu jest w pełni uzasadniony. Literalne brzmienie omawianego artykułu i wykładnia tego przepisu otwiera konieczność spełnienia wymogów ustawy AML.

‍Nowelizacja porozszerza krąg osób, które muszą spełniać wymóg niekaralności za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe.

Po wejściu w życie nowelizacji, taki wymóg będą musiały spełniać osoby fizyczne:

1. będące beneficjentami rzeczywistymi lub wspólnikami, w tym akcjonariuszami, podmiotów zajmujących się pośrednictwem w obrocie nieruchomościami oraz tworzących lub zarządzających spółkami celowymi (tzw. SPV)
2. prowadzące działalność w zakresie wskazanym w lit. a
3. zajmujące stanowiska kierownicze w instytucjach obowiązanych, o których mowa w lit. a.

Powyższy katalog osób musi spełnić kryteria kompetencji i reputacji (art. 129 ustawy).

‍„Milion” w Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Największym  novum obowiązującej od piątku 13 lipca 2020 r. (pierwotnie obowiązywał wcześniejszy termin, przesunięty na mocy kolejnych tzw. „ustaw tarczowych”) ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu* jest utworzenie Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych oraz powołanie Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego (z rozszerzonym katalogiem zadań) w miejsce dotychczas istniejącego Międzyresortowego Komitetu Bezpieczeństwa Finansowego.
Czym w krótkich słowach jest Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych?

Rejestr dostępny pod adresem https://crbr.podatki.gov.pl/adcrbr/#/ jest „spisem powszechnym beneficjentów rzeczywistych spółek prawa handlowego” – rejestrem osób  fizycznych sprawujące bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez klienta lub osobę fizyczną lub osoby fizyczne, w imieniu których są nawiązywane stosunki gospodarcze lub przeprowadzana jest transakcja okazjonalna.

‍Sankcja za niezgłoszenie bądź brak aktualizacji? 1 000 000 zł (słownie: milion złotych) – wysokość tak lubiana przez Ustawodawcę.

Czy złożenie czynnego żalu chroni przed karami? Nie, Ustawodawca nie przewidział tej możliwości. Ministerstwo Finansów już zapowiedziało, że sprawdzi, czy spółki zobowiązane do złożenia danych faktycznie wywiązały się z zadania oraz czy zgłosiły właściwe osoby jako zarządców spółki. Zgodnie z brzmieniem art. 58 ustawy AML do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji są obowiązane:

1. spółki jawne;
2. spółki komandytowe;
3. spółki komandytowo-akcyjne;
4. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością;
5. spółki akcyjne (w przyszłości również tzw. proste spółki akcyjne), z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 623, 1798 i 2217).

Z samym obowiązkiem wpisu i aktualizacji nie radzą sobie spółki skarbu państwa, które dysponują bądź mają dostęp do stosownego zaplecza prawnego.

‍Te bowiem w licznych przypadkach jako beneficjentów rzeczywistych wpisywały Prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego i Ministra Aktywów Państwowych Jacka Sasina (szef resortu odniósł się do tych doniesień na portalach społecznościowych).

Oczywiście jest to podejście błędne bowiem te osoby reprezentują Skarb Państwa Rzeczypospolitej Polskiej a nie, siebie jako siebie. W takiej rzeczywistości można by uznać, że ww. persony o kilka długości przewyższają listę 100 najbogatszych Polaków i to o kilka rzędów długości. O sprawie donosiły m.in. Gazeta Prawna (https://biznes.gazetaprawna.pl/artykuly/1486656,centralny-rejestr-beneficjentow-rzeczywistych-morawiecki-sasin-ustawa.html) jak również Polskie Radio (https://polskieradio24.pl/5/1222/Artykul/2551834,Sasin-czas-rozprawic-sie-z-kolejna-falszywa-informacja-dystrybuowana-przez-farmy-trolli). Bez wątpienia ten przykład dobitnie pokazuje, jak istotne jest prawidłowe spełnienie tego wymogu, wymagające rozumienia tematyki.

Dynamiczne otoczenie prawne, stale zwiększająca się liczba regulacji i nakładanych przez nie obowiązków wymaga adekwatnych i efektywnych działań. Zgodności działalności z przepisami prawa, regulacjami, wsparciem w toku postępowań sądowych. Ograniczenia ryzyka nałożenia dotkliwych kar finansowych. Zachowania najwyższych standardów postępowania. Dbaniem o reputację firmy a wreszcie budowania jej pozytywnego wizerunku.

‍