Utrudnianie wierzycielom dochodzenia roszczeń, opisane wart. 300 Kodeksu karnego, to poważne przestępstwo gospodarcze, które polega na działaniach podejmowanych przez dłużnika mających na celu uniemożliwienie lub ograniczenie możliwości zaspokojenia roszczeń przez wierzycieli. Przestępstwo to ma na celu ochronę uczciwego obrotu gospodarczego, zwłaszcza w kontekście dochodzenia roszczeń pieniężnych.

Przestępstwo to jest konsekwencją powstania zobowiązań cywilnych, w wyniku których jedna ze stron nie ma ochoty, ani zamiaru ich regulowania.

Przedmiot Ochrony i Zakres Odpowiedzialności

Przepis art. 300 Kodeksu karnego chroni interesy majątkowe wierzycieli, zapewniając im możliwość efektywnego dochodzenia swoich roszczeń. Przepis ten ma na celu zapobieganie sytuacjom, w których dłużnicy podejmują celowe działania mające na celu udaremnienie zaspokojenia wierzytelności. Chronione są wyłącznie wierzytelności zgodne z prawem, a więc działania dłużnika zmierzające do uniknięcia zaspokojenia tych roszczeń są postrzegane jako szczególnie szkodliwe dla porządku prawnego. Podsumowując prawo karne ma na celu w tym zakresie ochronę roszczeń uprawnionych wierzycieli i ich zabezpieczenie przed nieuczciwymi zachowaniami dłużników zamierzającymi do uniemożliwienia im zaspokojenia roszczeń.

Kto Może Odpowiadać za Przestępstwo z Art. 300 K.k.?

Odpowiedzialność za przestępstwo z art. 300 Kodeksu karnego ponosi przede wszystkim dłużnik, czyli osoba, która jest zobowiązana do spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela. Może to być zarówno dłużnik główny, jak i osoby współodpowiedzialne za dług, takie jak poręczyciel, współdłużnik, czy osoba zarządzająca majątkiem dłużnika. Co więcej, za przestępstwo to mogą odpowiadać także osoby trzecie, w szczególności te, które na mocy przepisów prawa lub umowy zajmują się zarządzaniem majątkiem innej osoby, na przykład członkowie zarządu spółki, prokurenci, czy zarządcy sukcesyjni.

Działania Karalne - Czynności Sprawcze

Działania, które mogą zostać zakwalifikowane jako przestępstwo z art. 300 k.k., obejmują szeroki wachlarz czynności zmierzających do uszczuplenia lub udaremnienia możliwości dochodzenia roszczeń przez wierzycieli. W szczególności są to:

- Usuwanie składników majątkowych: dłużnik wyzbywa się majątku, np. poprzez sprzedaż, darowiznę lub ukrycie cennych przedmiotów.

- Niszczenie lub uszkadzanie mienia: działania, które powodują, że majątek dłużnika traci na wartości lub przestaje istnieć.

- Pozorne obciążenie majątku: dłużnik symuluje zobowiązania, które w rzeczywistości nie istnieją, aby uniemożliwić wierzycielom zaspokojenie swoich roszczeń.

- Usuwanie znaków zajęcia egzekucyjnego: dłużnik usuwa oznaczenia nałożone przez komornika, co ma na celu utrudnienie egzekucji.

Rodzaje Przestępstwa i Grożące Kary

Art. 300 Kodeksu karnego przewiduje różne sankcje wzależności od sposobu działania dłużnika oraz skutków jego działań:

1. Podstawowy typ przestępstwa (art. 300 § 1 K.k.):

  - Dłużnik, który wobliczu grożącej mu niewypłacalności lub upadłości podejmuje działania mającena celu udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia wierzycieli, może zostaćskazany na karę pozbawienia wolności do 3 lat.

2. Kwalifikowany typ przestępstwa (art. 300 § 2 K.k.):

  - Dłużnik, który dopuszcza się takich działań wobec składników majątku zajętych lub zagrożonych zajęciem, albo usuwa znaki egzekucyjne, podlega karze pozbawienia wolności od 3miesięcy do 5 lat.

3. Przestępstwo skutkujące szkodą wielu wierzycieli (art.300 § 3 K.k.):

  - Jeżeli działania dłużnika doprowadziły do wyrządzenia szkody wielu wierzycielom, kara wzrasta do pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.

Tutaj należy szczególną uwagę zwrócić na sytuację związaną z upadkiem danej działalności gospodarczej, w przypadku, gdy mamy wielu wierzycieli bardzo możliwe, że może nam grozić nawet kara do 8 lata pozbawienia wolności, a więc kara odpowiadająca zakresowi przestępstwa działania w zorganizowanej grupie przestępczej, dlatego też przy trudnościach finansowych, które powstaną w związku z prowadzoną przez nas działalnością gospodarczą należy bardzo uważać na podejmowane kroki oraz kwestie związane z nieregulowaniem zobowiązań.

Wina i Umyślność Działania

Aby można było przypisać odpowiedzialność karną za przestępstwo z art. 300 Kodeksu karnego, konieczne jest ustalenie, że sprawca działał umyślnie. Oznacza to, że dłużnik musiał mieć zamiar udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzycieli, przy czym nie jest konieczne, aby działał z zamiarem bezpośrednim – wystarczy, że godził się na możliwość wystąpienia takich skutków.

W przypadku kwalifikowanego typu przestępstwa (art. 300 § 2K.k.), konieczne jest udowodnienie, że dłużnik działał z zamiarem udaremnieniawykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego.

Tryb Ścigania

Co do zasady, przestępstwa z art. 300 Kodeksu karnego są ścigane na wniosek pokrzywdzonego wierzyciela. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy pokrzywdzonym jest Skarb Państwa – wówczas przestępstwo ścigane jest z urzędu. Złożenie wniosku o ściganie jest kluczowe, aby mogło zostać wszczęte postępowanie karne.

Przestępstwo to ma charakter skutkowy, ponieważ jego skutkiem jest udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia roszczeń wierzycieli, przy czym nie musi to oznaczać wystąpienie szkody.

Przedmiotem czynności wykonawczej są składniki majątku dłużnika.

Zgodnie z Wyrokiem wydanym przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, sygn. akt. II AKa 283/22 z dnia 18 kwietnia 2023 r., nawet jeśli dłużnik nie wypełni, którejś ze znamion czynności sprawczej to nie należy z faktu, że zdawał sobie sprawę z tego, że grozi mu upadłość lub niewypłacalność, w każdym przypadku, niejako automatycznie wnosić, że co najmniej godził się na udaremnianie lub uszczuplenie zaspokojenia swoich wierzycieli.

Przestępstwo utrudniania wierzycielom dochodzenia roszczeń jest poważnym naruszeniem prawa, które może prowadzić do surowych konsekwencji karnych dla dłużników. Działania takie jak ukrywanie majątku, pozorne obciążanie, czy niszczenie składników majątkowych w celu uniemożliwienia zaspokojenia wierzycieli, są surowo karane przez polskie prawo. W kontekście prowadzenia działalności gospodarczej, szczególnie ważne jest, aby dłużnicy byli świadomi ryzyka karnego związanego z nieuczciwymi praktykami mającymi na celu uniknięcie spłaty długów.

Z tego względu, każda osoba zagrożona odpowiedzialnością karną na podstawie art. 300 k.k. powinna niezwłocznie skonsultować się z doświadczonym prawnikiem, który pomoże w skutecznej obronie przed zarzutami oraz w dochodzeniu swoich praw w postępowaniu karnym. Również każda osoba, która ma do czynienia z nierzetelnym dłużnikiem powinna skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.

‍