Co raz większa liczba przepisów, w tym Unijnych Dyrektyw, które nakładają nowe to obowiązki na polskich pracodawców powoduje, iż Członek Zarządu bez odpowiedniej obsługi Compliance, jest jak „Król bez szat” i nie ma pojęcia kiedy zostanie w pełni odsłonięty. Jednym z przykładów zaniedbań jakie widzimy w Spółkach, najczęściej w spółkach produkcyjnych jest brak odpowiednio skonstruowanych przepisów oraz regulacji wewnętrznych zapewniających ciągłość oraz hierarchiczność działania.
Jednym z przykładów z naszej praktyki odnoszącym się do „niespodziewanej” odpowiedzialności Prezesa Zarządu dużej spółki produkcyjnej była śmierć jednego z pracowników pracujących na produkcji Spółki. W wyniku wypadku – zasłabnięcia pracownik zmarł, a Prezesowi Zarządu spółki postawiono zarzuty z art. 220 k.k. dotyczącego zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w raz z art.155 k.k. czyli nieumyślnym spowodowaniem śmierci.
Cała sytuacja mogłaby być zabezpieczona poprzez dostosowanie rzeczywiście panujących warunków w spółce z obowiązującymi przepisami prawa, w tym stworzeniu wewnętrznych regulacji tj. wykorzystania prawników Compliance.
Art. 220 k.k. stanowi:
„Kto, będąc odpowiedzialnym za bezpieczeństwo i higienępracy, nie dopełnia wynikającego z tego obowiązku, czym naraża pracownika nabezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku nazdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”
Kluczowymi elementami tego przestępstwa są:
1. Odpowiedzialność za bezpieczeństwo i higienę pracy.
2. Niedopełnienie obowiązku zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.
3. Narażenie pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
4. Zaistnienie związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy danym zaniechaniem, a działaniem pracownika oraz kwestia bezpośredniości danego zdarzenia.
Przestępstwo to ma charakter formalny, co oznacza, że wystarczające jest samo stworzenie zagrożenia, bez konieczności wystąpienia skutku w postaci szkody na zdrowiu czy życiu pracownika.
Odpowiedzialność członków zarządu
Członkowie zarządu, jako osoby zarządzające przedsiębiorstwem, mają obowiązek dbać o bezpieczeństwo pracowników. W praktyce oznacza to, że muszą oni:
- Zapewnić odpowiednie warunki pracy zgodne z przepisami BHP;
- Regularnie kontrolować stan techniczny maszyn i urządzeń;
- Przeprowadzać szkolenia z zakresu BHP dla pracowników;
- Natychmiast reagować na wszelkie nieprawidłowości i zagrożenia w miejscu pracy.
Niedopełnienie tych obowiązków może prowadzić do odpowiedzialności karnej. Członkowie zarządu mogą być pociągnięci do odpowiedzialności, jeśli ich zaniedbanie doprowadziło do stworzenia sytuacji zagrażającej życiu lub zdrowiu pracowników.
Według Sądów karnych to właśnie Zarząd będzie rozumiany jako pracodawca danego pracownika i to na nim będzie ciążył zarzut karny.
Za przestępstwo z art. 220 k.k. grozi kara pozbawienia wolności do lat 3. W praktyce sądy mogą również nałożyć na sprawców grzywny, zakazy pełnienia funkcji związanych z odpowiedzialnością za BHP oraz obowiązek naprawienia szkody. Dodatkowo, przedsiębiorstwo może być narażone na sankcje administracyjne i cywilne, takie jak odszkodowania dla poszkodowanych pracowników.
Praktyczne wskazówki dla pracodawców
Aby uniknąć odpowiedzialności karnej i zapewnić bezpieczne warunki pracy, pracodawcy powinni:
- Regularnie przeprowadzać audyty BHP;
- Inwestować w nowoczesne i bezpieczne urządzenia oraz technologie;
- Prowadzić systematyczne szkolenia dla pracowników i kadry kierowniczej;
- Powołać specjalistę ds. BHP lub zewnętrznego doradcę, który będzie monitorował przestrzeganie przepisów;
- dokonać aktualizacji regulaminów wewnętrznych w spółce, w tym odpowiedniego zakresu obowiązków danych pracowników;
- wdrożyć procedurę Sygnalisty.
Jednym z przykładów zastosowania art. 220 k.k. poprzez Sąd, jest Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, z dnia 22 lipca 2021 r., sygn. akt. II AKa 138/21 w którym to Sąd wskazał, iż już samo zezwolenie pracownikom na prace na wysokości ok. 6 metrów bez zabezpieczenie, spowodowało przyczynienie się do zaistnienia danego zdarzenia, a co za tym idzie bezpośrednie narażenia na zagrożenie życia lub zdrowia oraz skazanie członka Zarządu spółki prawa handlowego.
Przestępstwo z art. 220 k.k. jest poważnym naruszeniem prawa, które może prowadzić do surowych konsekwencji dla pracodawców i członków zarządu. Zapewnienie bezpiecznych warunków pracy nie tylko chroni zdrowie i życie pracowników, ale także minimalizuje ryzyko odpowiedzialności karnej dla osób zarządzających przedsiębiorstwem. Warto zatem regularnie monitorować stan przestrzegania przepisów BHP i podejmować wszelkie niezbędne działania w celu ich poprawy.
